در زمان حکومت محمدعلی شاه قاجار، شش جوان مارکسیست از مرزهای قفقاز وارد ایران شده و قصد ترور شاه قاجار را می کنند. سوء قصدی که به شکست می انجامد اما در تزل پایه های حکومت، نقش بسزایی ایفا می کند. در فصل نخست، ما با نافرجام بودن اقدام مبارزین روبرو می شویم و در ادامه با بازگشت به گذشته، شرح حال تک تک آن ها را مرور می کنیم. شخصیت های رمان همگی به نوعی تاریخی هستند و وقایع پیش آمده می تواند بر اساس واقعیت قلمداد شود در صورتی که این گونه نیست و رضا جولایی نویسنده ی رمان، شخصیت های ذهنی خود را در دل داستان قرار داده است. این کتاب که بعد از چاپ اولش برای مدتی ممنوع الچاپ بوده است مرز بین تخیل و تاریخ را به گونه ای برداشته که در عین ادبی بودن، قضاوت های تاریخی نویسنده در مورد شخصیت ها و وقایع آن برهه از زمان به روشنی مطرح می شود. دیدگاه نویسنده نسبت به میرزا رضای کرمانی، رضا شاه، استالین، محمد علی شاه و. همچنین جریان شکل گیری حزب مارکسیست در ایران همه و همه از زاویه ی دید نویسنده به صورت داستانی که تاریخی گونه است عرضه می گردد. تخیل، در خدمت ایدئولوژی است هرچند تکنیک های روایی و ادبی نیز به خوبی رعایت شده است. رمان، پر است از شخصیت و وقایع مختلف. در زندگی تک تک شخصیت ها درامی باورپذیر وجود دارد. این که از کجا آمده اند و چه شده که کارشان به این جا کشیده. مبارزه علیه استبدادی سنتی. یکی مانند حیدر عمواوغلی، بنیان گذار حزب توده و سرمنشا سازمان یافتن اندیشه های کمونیستی به ایران با علم و گرایش اعتقادی، دیگری چون حسین، بچه ی بیغوله های اطراف تهران، از سر ناچاری و کشیدن بار فلاکت. نویسنده توصیف خوبی از موقعیت های مختلف زمانی و مکانی نیز دارد. از فضای دانشگاهی روسیه ی قبل از انقلاب بلشویک ها گرفته تا جلسات مخفیانه ی کارگری آذربایجان و یا ضیافت اعیان پرنفوذ تهران. جولایی همه ی اقشار آن زمان، از بالاترین رده تا مفلوک ترین را به خوبی به تصویر کشیده است. با این وجود کمترین توجه به شخصیت های زن صورت گرفته است. در واقع ن در رمان رضا جولایی بیشتر کنش پذیرند تا کنشگر. بر قهرمانان تاثیر می گذارند به جای این که خودشان دست به اقدامی قهرمانانه بزنند. مهم نیست که این زن روس باشد یا فرانسوی و یا ایرانی. زن در وقایع تاریخی این رمان، نقشی بالاتر از عشق آفرینی و تیمارداری و فرزند آوری و دل شکستن ندارد.
در مجموع، این رمان را می توان تاریخی دانست اما تاریخی که مورد قبول رضا جولایی است. سوء قصد به جان محمدعلی شاه نیز واقعه ای تاریخی است که نویسنده به میل و بر اساس نگرش خود در موردش داستان سرایی کرده است. سوء قصد به ذات همایونی، رمانی است که باید به لحاظ ادبی جدی گرفته و خوانده شود.
درباره این سایت